Omarm je schaamte

📈 PERSOONLIJKE GROEI

“Accepteer je imperfecte zelf met fouten en al en leer erom te lachen.”

Je weet ze vast nog. Die momenten dat je het liefst door de grond wilde zakken. Die keer dat door jouw toedoen het hele computerprogramma vastliep, je die belangrijke afspraak vergat, om maar te zwijgen van het moment toen je, nadat je op ‘verzenden’ drukte, ontdekte dat je de mail naar de verkeerde persoon had gestuurd. Jaren later herinneren we ons nog onze missers en fouten, terwijl we alles wat wel goed ging vaak alweer zijn vergeten. Schaamte doet rare dingen met een mens. Of je wilt je voor alles en iedereen verbergen. Of je houdt je voor de buitenwereld bij het overdrevene af groot. Ongemakkelijk? Zeker! Schaamte zorgt vaak voor een negatieve spiraal. Maar wat nu als we die schaamte gaan omarmen? Lees snel verder en ontdek hoe schaamte je kracht kan worden.

Psycholoog en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden en expert op het gebied van duurzame inzetbaarheid en sociale innovatie, Aukje Nauta, verdiepte zich in het thema schaamte. Haar onderzoek resulteerde in het boek ‘Nooit meer doen alsof’, waarin ze uitlegt hoe je schaamte in iets positiefs kan omzetten. “Er is niets mis met schaamte. Het is juist een mooie emotie”, is haar overtuiging. “Als je je schaamt denk je slecht over jezelf, maar het feit dat je je schaamt, bewijst dat je een beter mens wil zijn. Schaamte is een emotie die je juist goed kan gebruiken voor zelfreflectie of om tot acceptatie van jezelf te komen. Schaamte kan je wijzen op waar je echt naar verlangt, mits je het vol onder ogen ziet en er goed mee omgaat.”

Fight or Flight

Op het werk speelt schaamte vaker een rol dan je denkt. Aukje kan er uit eigen ervaring over meepraten. Zo herinnert ze zich nog goed een discussie die ze jaren geleden als toenmalig kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (SER) bijwoonde. De discussie ging over het pensioenstelsel en iemand had het over de macrostabiele discontovoet. Aukje had geen idee wat dat was en durfde het ook niet te vragen. Ze is zeker niet de enige die dat overkomt. Uit angst door de mand te vallen en dat anderen zullen zien dat we het eigenlijk niet kunnen of weten, houden we onze mond. Als de dood om voor dom te worden versleten. In vaktermen wordt dit ook wel het ‘impostorsyndroom’ genoemd. Driemaal raden wat de kern van dit syndroom is. Precies: schaamte! Door die schaamte voelen we ons klein. We stoppen het weg en verbergen ons. Of we doen verwoede pogingen om ons imago tegenover anderen hoog te houden door onze schaamte te ‘overschreeuwen’, op te scheppen, of omstandig uit te leggen waarom iets wat fout ging toch vooral buiten onszelf ligt. Fight or flight dus. Met alle risico’s van dien!

“Als je je schaamte erkent en onderzoekt, wijst deze emotie je de weg naar wat je écht belangrijk vindt in werk en leven.”

Schaamte op de werkvloer

Schaamte is niet alleen een pijnlijke emotie die je ziek kan maken, maar te veel schaamte kan ook organisaties verstarren. Het kan ervoor zorgen dat medewerkers elkaar niet aanspreken, met als gevolg: gebrek aan vertrouwen, ondermaatse prestaties en weinig innovatie. Toch kan schaamte, volgens Aukje, ook juist een positieve verandering teweegbrengen. “In organisaties doen we vaak alsof. We zijn bezig met ons mooier voor te doen dan we zijn en onze zwaktes te verbergen. Als je dan een fout maakt, of je weet iets niet, dan durf je dat niet te zeggen. Dat is een gemiste kans want daardoor leer je ook niet. Als je ruiterlijk toegeeft dat je iets niet weet, geef je de ander de kans om jou te helpen. Soms kan je een blunder ook uitvergroten door er een grapje van te maken. Dan laat je zien dat je jezelf niet al te serieus neemt en dat je verbetering belooft. Accepteer je imperfecte zelf met fouten en al en leer erom te lachen. In veel organisaties klagen mensen dat medewerkers zich niet durven uit te spreken, terwijl je uitspreken enorm bevrijdend en inspirerend kan werken. Waarom we het niet doen, is vaak uit schaamte. Schaamte berooft mensen dus indirect van hun werkenergie. Als mensen hun schaamte echter wel durven te delen, ontstaat er een organisatiecultuur die schaamtevrij is, met open gesprekken.”

“Achter schaamte schuilt vaak een verlangen om iemand te zijn of juist niet te hoeven zijn.”

Verlangen naar verbinding

In haar boek ‘Nooit meer doen alsof’ noemt Aukje schaamte ‘de koningin van alle emoties’ omdat schaamte ons bewust maakt van wat we goed en fout doen.’’Achter schaamte schuilt vaak een verlangen om iemand te zijn of juist niet te hoeven zijn. Schaamte betekent angst voor afwijzing, maar wat erachter steekt is het tegenovergestelde: het verlangen naar verbinding. Maak je verlangens waar en creëer meer verbinding. Bedek je schaamte niet langer maar ontdek wat erachter zit en realiseer wat je écht wil. Als je je waarden en normen eerlijk onderzoekt en openlijk uitdraagt, kun je daarmee niet alleen jezelf, maar ook je omgeving verbeteren. Als je je schaamte erkent en onderzoekt, wijst deze emotie je de weg naar wat je écht belangrijk vindt in werk en leven.