STRESS, HET BREIN EN DE INVLOED VAN MUZIEK
Muziek kan de hersenen op positieve wijze activeren, pijn en angst verminderen én het geluksgevoel verhogen. Multi-instrumentalist, componist, acteur en zanger Diederick Ensink (1986) voelt het dagelijks bij het uitvoeren van zijn beroep. Hoogleraar klinische neuropsychologie en hoogleraar bewegingswetenschappen prof. dr. Erik Scherder (1951) maakte er, na vele studies over dit onderwerp, een van zijn stokpaardjes van. Voor Hét Secretaressecongres slaan beiden de handen ineen. Het resulteert in een muzikaal mini-college over wat muziek voor je brein doet, vooral ook als dat brein gestrest is.
Tekst Ellen Smink
Op zijn zevende ontdekte Diederick Ensink eerst de viool en in de jaren daarna leerde hij zichzelf pianospelen en zingen. Na zijn middelbare school studeerde hij Muziektheater aan het conservatorium om vervolgens als acteur, zanger, componist en muzikant zowel in het theater als op televisie aan de slag te gaan. Onlangs beëindigde hij zijn eerste multi-instrumentale, muzikale one-man-show ‘Diederick’s Debuut’. Ondertussen is Diederick, die maar liefst tien instrumenten bespeelt, alweer druk met het schrijven van zijn tweede soloprogramma. In ‘Diederick’s Duel’ wil hij verschillende muziekgenres met elkaar laten duelleren en neemt hij het publiek mee in het duel in zijn hoofd en de strijd van onzekerheid.
Erik Scherder begon zijn werkzaam leven als fysiotherapeut en tennisleraar. Daarna volgde hij aan de Vrije Universiteit van Amsterdam de studie psychologie, met een specialisatie in neuropsychologie, waarin hij in 1995 promoveerde. Vele onderzoeken (vooral over de invloed van muziek en beweging op het brein), colleges en boeken verder wordt hij algemeen gezien als de meest bevlogen professor van Nederland.
Mooi gegeven
Tijdens het muzikale mini-college vertelt Erik Scherder wat muziek in de hersenen bewerkstelligt. Door het luisteren naar muziek, maar ook door het bespelen van een instrument of zingen, worden grote, deels elkaar overlappende netwerken in de hersenen geactiveerd. Deze netwerken spelen een belangrijke rol bij onze cognitieve functies, zoals geheugen, planning, het controleren van impulsen en bij de ontwikkeling van het empathisch vermogen. Met zijn livemuziek geeft Diederick handen en voeten aan Eriks theoretische onderbouwing. “Ik vind het ontzettend leuk van Erik te horen wat muziek allemaal met mensen doet. Wat hij zegt, raakt me. De kracht van muziek blijkt nog veel dominanter te zijn dan ik altijd al dacht. Dat vind ik een heel mooi gegeven.”
Muziek tegen stress
Muziek blijkt ook goed tegen stress te werken. “Luister tussendoor eens naar muziek die je fijn vindt en je zult merken dat het heerlijk werkt om je stress naar beneden te halen”, aldus Erik Scherder. Diederick: “Ik was me er al van bewust dat deelnemen aan muziek of alleen al luisteren naar muziek stressverlagend werkt. Als je zelf musiceert dan merk je dat het in je lijf gaat werken. Ook zingen is gezond. Als je zingt gebruik je behoorlijk wat spiergroepen en worden er verschillende hersengebieden aangestuurd. Er gebeurt op dat moment wel degelijk wat in je lijf en dus ook in je brein. Door wat Erik uiteenzet, blijkt dat muziek veel meer biedt dan alleen afleiding en entertainment Zo voel ik het zelf ook. Ik ben al mijn hele leven dag en nacht met muziek bezig. Mijn liefde voor muziek is zo groot dat ik het liefst mijn kennis met iedereen wil delen, overigens zonder teveel in vaktermen te verzanden. Ik wil dat muziek voor iedereen tastbaar en vatbaar is. Je hoeft niet per se een conservatorium-geschoold muzikant te zijn. Zelfs als je een paar akkoorden op een gitaar speelt, kan je al heel veel bereiken.”
“De kracht van muziek blijkt nog veel dominanter te zijn dan ik altijd al dacht. Dat vind ik een heel mooi gegeven.”
Empathisch vermogen
Uit studies blijkt ook het effect van muziek op de hersenen van mensen met hersenletsel of hersenziekte zoals de ziekte van Alzheimer. Diederick: “Ook dat herken ik. Toen ik nog op het conservatorium zat, had ik een liedjesprogramma voor ouderen. Onder mijn publiek waren ook mensen met alzheimer. Deze mensen herinnerden zich nog wel heel goed dingen uit hun jeugd. Het mooie was dat die herinneringen door de muziek nog eens extra werden ondersteund en aangewakkerd. Volgens Erik helpt het maken van en luisteren naar muziek ook het empathisch vermogen vergroten. Voor de uitleg daarvan, moet je bij hem zijn. Mijn ervaring is wel dat mensen die muziek maken anders met elkaar omgaan. Als ik naar mijn vakgenoten kijk, dan merk ik dat er onderling veel begrip voor elkaar is. Toen Erik mij vertelde dat muziek zelfs kan helpen bij een revalidatieproces, ging er voor mij wel een wereld open. Ik vind het fijn om dat te weten. Het maakt het net wat meer verklaarbaar waarom mensen die drang naar muziek hebben. Muziek is onlosmakelijk met ons leven verbonden. Ook al zet je alleen maar de radio aan, dan ben je al met muziek verbonden.”